زیبایی شناسی هنر شعر

همیشه از عبور کردن از یک مسیر و جاده یکنواخت خسته شده ام تو چطور ؟ حتی از تکرار دیدن یک کوه ،یک دشت ،یک گونه گل و دریا. به نظرم یک راه اگر شاخه های راه های نو و مفیدی را به ما نشان دهد حتی موجب انبساط خاطرمان هم می شود زیرا به قول دومونتنی روح بشر نو خواه است و طالب ترک عادت و درک زیبایی .بنابراین شخصا موافق با نظریه سودمندی و تغییر پذیری کانت در تعریف زیبایی هستم .از سویی برای درک زیبایی هماره حس و عقل دخیل اند و فهم زشتی ها و گذر زمان .
وقتی می گوییم زیبایی و زشتی صحبت از یک دیالکتیک می کنیم که به‌گفته لایپ نیس تابع تکامل است ‌( از دکارت تا لایپ نیس اثر کاپلستون) این دیالکتیک از همان آغاز خلقت با بیگ بنگ اتفاق افتاد وقتی جهانی در سکون و هیچ به سر می برد .فضای فشرده شده ی انرژی،یا ماده گسترده شد و ستارگان و سیارات بطور منظم و مرتب آنگونه که افلاطون در تعریف زیبایی گفته و به فاصله و تناسب از هم آنکونه که ارسطو بیان کرده قرار گرفتند (و البته به علاوه انرژی و ماده تاریک و فضا زمان و شبکه اسپین ،سیاه چاله ها مثل رحم ها و سطل های آشغالی برای تولد و دفن سیارات و ستارگان تاریخ گذشته نظیر گرداب و ماهی ها در دریا).در حقیقت زیبایی تعریف دقیقی ندارد و برخی می گویند دوستن داشتن دلیل نمی خوا هد و طبعی ست و علت تفاوت ذوق و سلیقه ها می تواند ریشه در فرهنگ و ارزش ها ،میزان اطلاعات ،و نتایج کارها ( سودمندی) داشته باشد.از سویی موضع گیری فلاسفه از قدیم تا معاصر در رابطه با تعریف زیبایی شناسی به سه شکل بوده است قدما مثل افلاطون و فلاسفه شرق آن را از منظر عینی و طبیعت بیرونی و حضور ( علم حضوری ) بررسی کرده اند و بعضی آن را نسبی و فلاسفه معاصر هم زیبایی را ذهنی می دانند . حالا بیایید تا با سه شر ( زشتی ها )لایپ نیس در این خصوص پیش برویم :
لایپ نیس می گوید که سه نوع شر وجود دارد ( زشتی ) ۱_ شر یا نقصان مابعد الطبیعی ( هر قدر این نقصان کمتر و فهم ما از شناخت خود و هم نوع و خدا بیشتر باشد این نقصان کمتر است ) ۲_ شر اخلاقی ( گناه ،درد و رنج ناشی لز ظلم بی عدالتی منبعث از نقص عقلانی ) ۳_ شر طبیعی ( درد و رنج بدنی ) .
همه می دانیم که طبیعت بیرونی و آثار هنری زیبایی بصری و شنیداری خاص خود را دارند از سویی زیبایی در حواس بویایی لامسه و چشایی راه ندارد چون مثلا سم را نمی توان چشید یا مواد خطرناک را بو کرد .همچنین طبیعت بیرونی دچار شر طبیعی حوادث قهری مثل سیل و زلزله ..می شود و ای بسا موجب مرگ افراد بی گناه که این امر موجب شده تا عده ای در مهربانی و انصاف خدا شک کتد اسپینوزا در این خصوص می گوید به شرطی ابن جهان برای ما آراسته و خلق شده باشد و عده ای هم می گویتد خب بشر باید در اثر تکامل به جهت غلبه بر زلزله مثلا خانه های مستحکم بسازد گروهی هم معتقدند که تا ِآن زمان انسان های بی گناه زیادی کشته می شوند یا تا کشف انواع درمان ها در اثر بیماری انسان های زیادی می میرند پاسخ اسپینوزا کفاره گناهان در ابن خصوص است و اگر کشته شده طفلی باشد شابد به کارمای زتدگی های قبل او بر گردد .در هرصورت در مورد زیبایی و زیبایی شناسی که در قالب فلسفه ی هنر بررسی می شود و البته که گسترده تر از آن است بسیار می توان نوشت ‌اما زیبایی شناسی شعر از زبان دکتر فروغ صهبا ( مجله اجتماعی ):
نخست اینکه در قرن ۱۸ باوم گارتن زیبایی شناسی را به عنوان شاخه ای از علوم ( Aesthetic) ثبت کرد ماهیت زیبایی با حقیقت عشق مرگ و حتی سیاست و فضا مرتبط است از سویی چون که شعر نیز یک هنر متعالی ست و هر اثر هنری در نهاد خود زیباست می توان آن را از دیدگاه زیبایی شناسی بررسی کرد .در شعر ظهور عاطفه و احساس در قالب زبانی محض شکل می گیرد و با موسیقی مناسب و هماهنگ توان تاثیر و القا پیدا می کند بنابراین زیبایی زبان ،موسیقی ،و صور خیال در بخش روساخت و زیبایی محتوا و موضوع و شکل و فرم در بخش ژرف ساخت ارکان سازنده زیبایی شعرند . می دانیم که زیبایی مثل ریاضیات قواعد معین ندارد لذا هیوم معتقد است که ذوق و سلیقه های گوناگون و بدون معیار با تکیه بر شیوه هایی در نقد شعر در باره بعضی شاعران به نتایج یکسانی منجر می شود همانطور که زیبایی حاصل خرید بک لینک دائمی از یک معماری مجموعه ی زیبایی بخش های گوناگون است زیبایی شعر هم حاصل زیبایی واحدهای ساختار آن اعم از روساخت و ژرف ساخت است گاهی زیبایی و هنر آفریده می شود، گاهی ارزیابی و نقد می شود ( آنطور که امبرتو
اکو فیلسوف ایتالیایی در خصوص تفسیر شعر می گوید ) و گاه افراد به عنوان منتقد در ساخت زیبا و بهتر اثر مفهومی ( شعر ) دخالت دارند
در خاتمه باید عرض کنم که در عصر حاضر به ریشه های روانشناختی و جامعه شناختی زیبایی بیشتر اهمیت داده می شود به ویژه در نشانه شناسی همچنین شبکه ی دی ام ان در مغز تجارب بصری زیبایی شناسانه در فرد را بعد از احساس فعال می کند به ویژه در حالت خیال پردازی و مرور خاطرات و تصویر سازی .لازم به ذکر است که زیباشناسی در فرهنگ اصطلاحات فنی فلسفی به دو معنا آمده است یکم :هر آنچه منش زیبایی را تعیین می کند و دوم :علمی که موضوعش داوری و ارائه حکم است .به شخصه مجموعه هر آنچه در مورد ویژگی های زیبایی شناسی عرض کردم را مشمول تعریف زیبایی شناسی می دانم به خصوص که مورد داوری جمعی و متخصصین امر قرار بگیرد جه به جهت اساس و ساختار و فرم و چه نازک کاری و صور خیال در شعر …به عنوان نمونه در سالیان پیش در همین سایت استاد چگنی زاده گرامی در خصوص ملاک نمره دهی به شعر سپید و کلاسیک در یکی از کلاس های آموزشی شان به همه موارد اعم از ساختار و موضوع رویکرد خلاق و خلاقیت و نو ِآوری و به ویژه زبان به زیباشناسی امتیاز داده اند .موفق باشید